5174 sayılı kanunun 46.maddesi gereÄŸince Borsaya tabi maddelerin en az miktarları üzerinde yapılan alım-satım muamelerinin Ticaret Borsalarına tescili zorunludur. Elektronik ticaret yoluyla yapılan satışlarda bu madde kapsamındadır.
Ticaret Borsaları;
Zirai ve hayvansal ürünlerin (bunlara iÅŸlenmiÅŸ olanlarda dâhil) fiyatlarını arz ve talebe göre oluÅŸturduÄŸu, oluÅŸan bu fiyatların tescil ve ilan edildiÄŸi organize kuruluÅŸlardır.
Bu nitelikleri itibariyle Ticaret Borsaları; Etkin iÅŸleyen piyasa mekanizmasının oluÅŸmasında, ürünlerin gerçek deÄŸerinin belirlenmesi fiyat hareketlerinde istikrarın saÄŸlanması, alım satımın güvenilir fiyatlar üzerinden yapılması ulusal ve uluslararası piyasalar arasında dengenin kurulması fonksiyonlarını yerine getirmek zorundadırlar. Borsaların bu iÅŸleyiÅŸleri içeresinde alım ve satımların tescili büyük önem arz etmektedir. Tescil iÅŸleminin baÅŸlıca nedeni; alım ve satımların ve fiyatların ilanını, pazarın ÅŸeffaflığı, bütün alıcı ve satıcılara ve resmi makamlara piyasadaki ürün ve fiyat hareketleri hakkında saÄŸlıklı güvenli ve yeterli bilgiler verilerek neticede ilgililerin bilinçlenmesini saÄŸlar. Bunun içinde alım satımların, bunları yapanları, miktar ve fiyatların tespiti, kontrol edilerek kayda geçirilmesi, borsa dilinde tescil edilmesi gerekir. Bu nedenle muamelelerin tescili, borsaların baÅŸlıca çalışmalarından biridir.
TESCÄ°L
(TÄ°CARET BORSALARINA DAHÄ°L MADDELER VE BU MADDELERÄ°N ALIM VEYA SATIMLARININ TESCÄ°LÄ° HAKKINDA YÖNETMELÄ°K
TESCIL
Madde 9 — Borsaya tâbi maddelerin en az miktarları üzerinde yapılan alım satım muamelelerinin borsalara tescili zorunludur. Elektronik ticaret yoluyla yapılan satışlar da bu madde kapsamındadır.
Borsaya tâbi olmamakla birlikte yeterli arz ve talebi bulunan, misli nitelikte tarımsal ürünlerin alım satım iÅŸlemleri, alıcı veya satıcının talebine baÄŸlı olarak borsaya tescil edilebilir.
Tüketicilerin kendi ihtiyaçları için yaptıkları alımlar ile borsaya tabi maddelerin en az miktarları kadar veya bu miktarın altında yapılan alım satımlar tescile tabi deÄŸildir.
TESCÄ°L YÜKÜMLÜLÜÄžÜNÜN YERÄ°NE GETÄ°RÄ°LMESÄ°
Madde 10 — Tescil yükümlülüÄŸü aÅŸağıdaki ÅŸekilde yerine getirilir:
a) Alıcı ve satıcının aynı borsanın çalışma alanı içinde bulunmaları halinde, iÅŸlem borsa örf ve adetlerine göre tespit olunan tarafça o borsaya tescil ettirilir ve tescil ücreti ödenir. Tescil ile yükümlü olan tarafın yokluÄŸu halinde, diÄŸer taraf tescili yaptırmak ve ücretini ödemekle yükümlüdür.
b) Alıcı ve satıcıdan birinin borsanın çalışma alanı içinde, diÄŸerinin dışında olması halinde;
1) Ä°ki tarafın bulunduÄŸu yerde borsa mevcut ve mal her iki borsaya tâbi ise ve iÅŸlem de yazışma, telgraf, telefon, teleks ile yapılmış veya elektronik ortamda gerçekleÅŸtirilmiÅŸse, sözleÅŸmenin kabul ile tamam olduÄŸu yerdeki tarafça o yer borsasına tescil ettirilir ve ücreti ödenir. SözleÅŸmenin nerede kabul ile tamam olduÄŸu tespit edilemediÄŸi takdirde, iÅŸlem satıcının merkezinin bulunduÄŸu yerdeki borsaya, satıcı tarafından tescil ettirilir ve ücreti ödenir.
2) Taraflardan birinin bulunduÄŸu yerde borsa mevcut deÄŸil veya borsa mevcut olmasına raÄŸmen, mal o borsaya dahil deÄŸil veya taraflardan biri yurt dışında ise, iÅŸlem diÄŸer tarafça kendi merkezinin bulunduÄŸu yer borsasına tescil ettirilir ve ücreti ödenir.
c) Borsaya kayıtlı üyeler, borsanın çalışma alanı dışında yaptıkları ve bu fıkrada belirlenen tescil iÅŸlemleri dışında kalan alım veya satımları, kayıtlı bulundukları borsalara tescil ettirir ve ücretini öderler.
d) Borsanın çalışma sınırları dışında alım satım yapan taraflardan biri tacir veya sanayici sıfatını haiz olmayan üretici ise, tescil zorunluluÄŸu ve tescil ücretini ödeme yükümlülüÄŸü tacir ve sanayici olan diÄŸer tarafa aittir. Alım satım yapan tarafların her ikisi de tacir veya sanayici sıfatını haiz olmayan üretici ise, tescil zorunluluÄŸu uygulanmaz.
e) Kamu iktisadi kuruluÅŸları ile sermayesinin yarısından fazlası Devlete ait olan kamu kuruluÅŸlarınca yapılan destekleme alım ve satımlarına iliÅŸkin borsa tescil ücreti muamelenin yapıldığı günü takip eden en geç otuz gün içinde ilgili borsaya ödenir.
TESCÄ°L SÜRESÄ°
Madde 11— Borsa yerinde yapılan iÅŸlemler aynı gün, borsanın çalışma alanı içinde olmakla beraber borsa yerinin dışında alınıp satılmasına müsaade edilen maddelere ait iÅŸlemler en geç otuz gün içinde tescil ettirilir.
Ä°hracata iliÅŸkin muameleler anlaÅŸmaya müteakip tescil ettirilir.
Üyelerin iradesi dışında meydana gelen ve meclisçe kabul edilen mücbir sebepler dışında, belirtilen sürelerde tescil zorunluluÄŸunun yerine getirilmemesi halinde, tescil ücreti yüzde elli fazlasıyla tahsil olunur. Ayrıca, süresinde ödenmeyen tescil ücretine 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca günlük gecikme zammı tahakkuk ettirilir.
TESCILIN Ä°LANI
Madde 12 — Tescil olunan muamelelere iliÅŸkin fiyatlar, alım ve satım ÅŸekilleriyle beraber aynı gün borsada yazılı olarak ilân edilir. Ancak, tarafların ticari unvanları ve özel ÅŸartları açıklanmaz.
TESCILIN Ä°PTALI
Madde 13 — Borsaya tescil ettirilmiÅŸ alım satım muameleleri tarafların yazılı müracaatları üzerine yönetim kurulu kararıyla iptal edilebilir ya da hakem heyeti veya mahkemeye kararıyla feshedilebilir. Bu durumda tescil ücreti talep halinde iade edilir.
Aynı alım satım muamelelerinin mükerrer yapılması halinde, tescil yönetim kurulu kararıyla iptal edilir.
TESCIL ÜCRETI
Madde 14 — Tescil edilen muamelenin bedeli üzerinden nispi olarak alınan ücrete "Tescil Ücreti" denir.
Tescil ücretinin oranı, malın alım satım deÄŸeri üzerinden azamî binde ikidir ve bu oran meclisçe belirlenir. Borsaya tabi maddelerin alım ve satımları için aynı oranda uygulanmak üzere, iÅŸlem başına alınacak toplam tescil ücreti tavanı, yıllık aidat tavanının yüzde onundan az ve tamamından fazla olamaz. Ürün senedi tescil ücreti oranı ise alım satım deÄŸeri üzerinden en çok on binde beÅŸtir.
Meclis, bu maddenin ikinci fıkrasında belirlenen azami hadleri aÅŸmamak üzere tescil ücret oranını "borsa içi muameleler" ve "borsa dışı muameleler" için farklı oranda belirleyebilir.
Ä°hracatın tescilinden ücret alınmaz. Ancak, ihracatçının ihraç ettiÄŸi malların yurt içindeki alımları tescile ve ücrete tabidir.
Tescil ücretinin, muameleyi tescil ettiren tarafından tescil esnasında peÅŸin olarak ödenmesi esastır. Meclis, kendi üyelerinden ileride yaptıracakları tescillere mahsuben önceden avans alınmasına karar verebileceÄŸi gibi, kendi üyelerinin yaptırdıkları tescillere iliÅŸkin ücretlerin toplamının, en geç on beÅŸ gün içinde ve bir defada olmak kaydıyla sonradan ödenmesine karar verebilir.
Alım satım muamelesi tescil edildikten sonra, tarafların müÅŸtereken yaptıkları tescil ücretini etkileyecek deÄŸiÅŸiklikler, tescilin yapıldığı gün borsaya iletilir ve bu deÄŸiÅŸiklik tescil ücretinde bir artış meydana getirirse, aradaki fark tahsil edilir. Tescil ücretinde azalma meydana gelmiÅŸse ve aynı gün borsaya bildirilmiÅŸ ise, fazla alınan ücret ilgililere iade edilir. Tescil ücreti her iÅŸlem başına ayrı ayrı hesaplanarak tahsil edilir.
TESCIL MECBURIYETININ TAKIBI
Madde 15 — Borsalar, üyelerinin alım satımlarının tamamını tescil ettirip ettirmediklerini denetlemeye yetkilidir. Bu amaçla hâkim kararıyla üyelerinin ilgili defter ve evrakını inceleyebilir.
Bu incelemeler sonucunda, geçerli bir neden olmaksızın belirtilen sürelerde tescil zorunluluÄŸunun yerine getirilmediÄŸinin tespit edilmesi durumunda, muameleler resen tescil edilir ve bu YönetmeliÄŸin 11 inci maddesinin üçüncü fıkrasına göre iÅŸlem yapılır.
