Borsa; sayı, ölçü veya ağırlıklarına göre belirlenebilen malların, devletin kurduğu ve denetlediği özel hukuk kuralları içinde tarafların karşı karşıya gelip alım-satım yaptıkları kurum olarak devamlılığı bulunan ticarete mahsus bir pazar yeridir.
Borsa kelimesinin kökeni, Fransızca’da “kese” anlamına gelen “bourse” kelimesidir. Belçika’nın kıyı şehirlerinden olan Brügge’deki Van Der Burse isimli tacire ait ve armasında bir arada üç kese bulunan handa, bir araya gelmeyi gelenek haline getiren bir grup tüccar, numune üzerinden alış veriş yapmış, gemiler limana gelmeden malları belirli kurallar çerçevesinde aralarında alıp satmış, bu çerçevede de evinde buluştukları, Van Der Burse’nin ismi daha sonra borsaya dönüşerek uluslararası bir isim olmuştur.
Borsacılığın tarihi genel olarak 14. yüzyıla dayanmakla beraber Milattan Önce 1200-1500 yıllarına kadar gitmektedir. Roma ve Finikelilerin yazıtlarından elde edilen bilgilere göre, bu çağda yaşayan insanlar, gerçekleştirdikleri panayırla borsacılığın ilk temelini atmışlardır.
Milattan Önce 5. Yüzyılda Roma İmparatorluğu Roma’nın içinden geçen Tiber nehrinin kıyısında Roma Krallarından Bosarium’un adını taşıyan forumda Collegium Marcatorum adını taşıyan bir müessese oluşturmuştur. Mahalli tüccarların, toptancıların ve aracıların ticaret yapmak amacıyla bir araya geldikleri bu müessesenin oluşmasıyla bugünkü anlamda olmasa bile borsanın borsanın temelleri atılmış sayılmaktadır.
12. ve 13.yüzyıllardan itibaren ticari senet niteliğinde sözleşmelerin düzenlenmesi ve özellikle 15.yüzyıldan itibaren bu senetlerin alışverişlerde kullanılmaya başlanması, ticaretin kolaylaşması ve pratikleşmesinin ardından bugünkü anlamda borsacılığın gelişmesine neden olmuştur.
Borsaların resmi hayatı ise Orta Çağ fuarlarında başlamaktadır. Bu fuarlar panayırlar halinde önceleri İtalya’da gelişmiştir. 15. Yüzyılda ise Anvers, Lyon ve Cenevre’de ki fuarlar ekonomik gelişmede önemli bir canlılık sağlamıştır. Bruges'te modern borsa tekniğinin öncüsü sayılabilecek alım-satım işlemleri yapılmıştır. Özellikle Kıtaların keşfi ile sonucu büyük deniz yollarının açılmasıyla dünya ticaretinin Atlantik kıyılarına kayması Anvers’in önemini artırmıştır. Dört tarafı bölmelere çevrili salonu ile Anvers Borsası, kalabalık bir işadamları gurubunun muamelelere katılmasını sağlamıştır.
1460 yılında Belçika’nın Anvers şehrinde kurulan Anvers Borsası ilk organize borsayı oluşturmuştur. Binanın girişinde yer alan “In usumnegatiatorum Linguane” sözcüğü, borsanın bütün dilleri konuşan insanlara kapısının açık olduğunu ifade etmektedir. Anvers şehri, bu sözcükten de anlaşılacağı gibi, borsa kapısını bütün milletlere açmıştır.
Anvers Borsası’nı açılışından kısa bir süre sonra Lyon borsası ve Toulouse Borsası hizmete girmiştir. Paris’te ilk borsa resmen 1724 yılında faaliyete girmiştir.
Dünyada Hamburg ve Bremen borsaları da önemli bir yer tutmaktadır. Günümüzde bilinen en büyük borsalardan birisi olan Newyork ve Chicago borsası günümüzde gerçekleştirdiği alış-satışla halen önemini korumaktadır.
16.yüzyıldan itibaren dünyanın çeşitli ülkelerinde yaygınlaşma gösteren borsalar, tereyağı ve peynir gibi zirai ürünler, sinai ürünler, kıymetli madenler ve menkul değerlerin alınıp satıldığı birer ticari merkez haline gelmişler ve zamanla gelişmiş ülkelerde ihtisaslaşmış borsalara dönüşmüşlerdir.
Günümüzde ticaret borsacılığı, forward işlemler, futures işlemler ve option işlemlerin yapıldığı vadeli işlemler borsacılığna dönüşme eğilimi göstermiştir. Bu hali ile ticaret borsaları ekonomilerde birer gelişmiş model teşkil etmektedir.
ÜLKEMİZDE BORSACILIĞIN TARİHİ
Ülkemizde gerçek anlamda ilk resmi borsa 2 Aralık 1873 yılında bir nizamname ile “ Dersaadet Tahvilat Borsası “ adı altında kurulmuştur.
Adından da anlaşılacağı üzere bu borsa “Menkul Değerler Borsası” niteliğindedir.
Bu tarihten 13 yıl sonra 15 nisan 1886’da yayınlanan “Umum Borsalar Nizannamesi” ile ticaret borsalarının da kuruluşuna geçilmiştir.
Yurdumuzda ilk ticaret borsası İzmir’de 1892 yılında “İzmir Ticaret ve Sanayi Borsası “ adı altında çalışmalarına başlamıştır.
1913 yılında Adana Ticaret Borsası, 1925 yılında İstanbul Ticaret Borsası ve 1927 yılında Ankara Ticaret Borsası kuruluşları izlemiştir.
Daha sonra yapılan düzenlemeler çerçevesinde ticaret borsalarının sayısı hızla artmış ve 58’i il, 55’i ise ilçe merkezlerinde olmak üzere toplam 113 adet ticaret borsası bulunmaktadır.
